Święciechowski wiatrak Józefa Miesera

 

Wiatrak Józefa Miesera w Święciechowie – foto www.kultura-swieciechowa.pl

Święciechowa (Schwetzkau) była kiedyś miastem wiatraków. W 1800 roku istniało tutaj 20 wiatraków [1]. Do naszych czasów przetrwał tylko jeden, wiatrak Józefa Miesera.

Święciechowski wiatrak jest wiatrakiem kozłowym, czyli tzw. koźlakiem. Cały trzykondygnacyjny budynek wiatraka wraz ze skrzydłami jest obracalny wokół pionowego, drewnianego słupa na podparciu budynku wiatraka, noszącego nazwę kozła, który zajmuje pierwszą, dolną kondygnację. Na kondygnacjach środkowej i górnej odbywała się produkcja mąki. Do obracania całej konstrukcji służył wystający z tylnej (przeciwnej skrzydłom) ściany wiatraka długi dyszel, współpracujący z kołowrotem, za pomocą którego następowało nastawianie budynku skrzydłami do kierunku wiatru. Aby tego dokonać, potrzebna była siła zwierząt lub kilku ludzi.

Pierwotnym właścicielem wiatraka był Józef Mieser, ur. 12 marca 1840 roku w Świeciechowie, syn rolnika i obywatela miasta Jakuba Miesera i Apoloni z d. Raunke.
Z Księgi Ochrzczonych [Liber Baptizatorum] parafii Święciechowa możemy odczytać, że 15 marca 1840, podczas chrztu w święciechowskim kościele pw. Św. Jakuba, chrzestnymi Józefa byli: Karol Soendler – młynarz i Katarzyna Kurtz – żona obywatela miasta i rolnika. Można przypuszczać, że młody Józef wychowywał się w otoczeniu rolników i młynarzy i być może był do tego zawodu przysposabiany przez swojego chrzestnego, z zawodu młynarza.
Józef Mieser w 1869 roku ożenił się z Brigidą Schlabs, córką Jakuba i Brigitty z d. Prause, urodzoną 16 stycznia 1848 roku w Święciechowie.
Na swojej ojcowiźnie, prawdopodobnie z pomocą pieniędzy pochodzacych z posagu swojej żony, wybudował wiatrak. Na mechaniźmie wiatraka znajduje się napis: I[ozef] Mieser, 1878. Datacja co prawda pochodzi z roku 1878, ale już w roku 1870, gdy Józefowi Mieserowi 7 listopada rodzi się córka Alma Maria, Księga Ochrzczonych parafii Święciechowa wymienia go jako młynarza [łac. molitor]. Gdy dalej zagłębimy się w zapisy tej ksiegi, zobaczymy podobne zapisy przy okazji urodzin następnych dzieci: Anny Marii -19 lipca 1871 roku, Karola – 8 września 1873 roku, Marty – 17 września 1877 roku, Pawła – 21 kwietnia 1883 roku i Marii – 20 stycznia 1885 roku. Wszędzie tam Józef Mieser jest wymieniony jako młynarz.
Z kolei przy okazji narodzin dwojga pozostałych dzieci: Józefa – 25 października 1879 roku i Marii Brigitty – 4 sierpnia 1881 roku Józef Mieser jest wymieniony w księgach parafialnych jako piekarz [łac. pistor].

Józef Mieser zmarł tragicznie 26 listopada 1886 roku w Święciechowie w wieku 46 lat. Podczas pracy wpadł w obracające się koła mechanizmu wiatraka. W Księdze Zmarłych [Liber Mortuorum] parafii Święciechowa zapisano przyczynę śmierci – pochwycony i pocięty przez koła [łac. rotis prensus dilaniatus].

Córka Alma Maria Mieser w roku 1890 wyszłą za mąż za Franciszka Jana Englischa, druga córka, Marta, w roku 1899 wyszła za mąż za Józefa Michała Scholza, Paweł Mieser, będąc w wojsku w 9 Rheinisches Infanterie-Regiment Nr. 160 w Bonn, ożenił się w 1912 roku w Święciechowie z Marią Heleną Schulz.

Święciechowa (Schwetzkau) – wiatrak i piekarnia Karola Miesera (kartka pocztowa z 1909 r.)

 

Po śmierci Józefa wiatrak przeszedł w ręce najstarszego syna, Karola Miesera.  Adnotacja o wykonywanym zawodzie młynarza [Müller-młynarz] została wpisana do aktu małżeństwa przez urzędnika stanu cywilnego w 1912 roku, kiedy Karol występował jako świadek na ślubie swojego brata, Pawła.

Wiatrak został sprzedany w okresie międzywojennym.

Wiatrak Józefa Miesera w 1988 roku został wpisany do rejestru zabytków. Obecnie w wiatraku znajduje się Izba Regionalna pod patronatem Samorządowego Ośrodka Kultury w Święciechowie.

 

Źródła:

[1] „Städtebuch des Landes Posen”, Heinrich Wuttke, Leipzig, 1864 r.